Vieiros

 
P- Cal é a tese fundamental do teu novo libro?
 
R- Está indicada no título. Deus, na historia das relixións, é considerado como un ser transcendente e, polo tanto, inalcanzable. Nunha orde completamente distinta e inasequible ao ser humano. Xa que logo, as relixións ao máximo que chegan é a falar da relación do home con Deus. A orixinalidade do cristianismo é que fala da unión do ser humano con Deus. E desde ese momento hai que preguntarse se é que o home é elevado á condición divina, ou se Deus se identifica coa condición humana. O Concilio de Calcedonia, no século V, optou por unha solución que parecía intermedia: dicir que é verdadeiro Deus e que é verdadeiro home, pero que nel hai unha soa persoa que é divina. Co cal, sen dicilo, está dicindo que é máis Deus ca home.  

P- E ti pretendes darlle unha volta?  

R- Só quero tomar como punto de arranque un misterio central do cristianismo: a Encarnación. Que Deus se fai carne. E facerse carne é descender e identificarse co máis profundamente humano. Desde ese punto de vista, temos todo o dereito do mundo a dicir que Deus, en Xesús, se humanizou e, polo tanto, identifícase con todo o humano. Ata o extremo de poder dicir: "O que fixestes a un destes, a min mo fixestes".  

P- Pero iso é tamén doutrina da Igrexa?
 
R- Iso está no Evanxeo, e por iso a Igrexa ten o deber sacro de ensinalo, defendelo e explicalo.

 
P- E no Credo?
 
R- Si, pero o que ocorre é que o Credo, tanto na súa fórmula curta (do Concilio de Nicea) como na máis ampla (do Concilio I de Constantinopla) redactouse baixo a influencia política dos emperadores. Os catro primeiros concilios da Igrexa non foron convocados polos papas, senón polos emperadores. Custeados, aprobados e promulgados por eles.

 
P- Segue hoxe a Igrexa tendo medo á humanización de Cristo?

 
R- E non só de Cristo, que era plenamente humano, senón de Deus. A clave está na pregunta de Filipe: "Señor, móstranos ao Pai" ...Ver a Xesús era ver a Deus. Oílo era oír a Deus. Tocar a Xesús era tocar a Deus.  
Xa que logo, desde o momento en que Deus se humaniza, fúndese co máis débil da condición humana, asumindo toda a debilidade, menos o pecado. Menos a maldade, que é inhumanidade, deshumanización.

 
P- A humanización segue traendo hoxe problemas? Pagola é un claro exemplo actual.

 
R- Evidentemente. Porque o humano é o máis básico da nosa condición, anterior ao cultural, ao relixioso, etc. E Deus identifícase con iso. A Deus atopámolo ante todo no laico, no común a todos os seres humanos. Por exemplo: a saúde, a alimentación, o respecto, as relacións humanas. Estas foron as grandes preocupacións de Xesús. E para iso apelaba a Deus. Porque Xesús sabía moi ben que sen fe, sen unhas conviccións fondas, a condición humana non dá de si. Porque o inhumano predomina en nós, o Pecado Orixinal. Entón, a min paréceme que a orixinalidade do meu libro é que di que a Deus o temos que buscar, ante todo, no humano. E que o cristianismo está para humanizarnos.  
A Xesús coñecémolo pola historia evanxélica. Pódese discutir sobre o valor histórico, aí está a realidade dun galileo, traballador do século I, que viviu de tal forma, tivo tales conviccións, fixo tales cousas e morreu de tal xeito, sabémolo con sobrada seguridade. A partir de aí temos que coñecer a Deus.

 
 
P- Un déficit que sinalas na cristoloxía  é a cristoloxía política da Igrexa antiga. Que queres dicir con iso?

 
R- Refírome ao cesaropapismo. Á influencia dos intereses políticos na teoloxía. Compréndese que isto pasase, porque era o tempo da decadencia do Imperio. Aquilo ía ao traste, e agarráronse ao que puideron. Como viron que o cristianismo ía en aumento, agarráronse a el. Pero, claro, a eles non lles interesaba un Deus crucificado. E o problema co que se atoparon foi que o cristianismo predicaba que o deus no que crían era un crucificado. E iso significaba un escravo, ou un estranxeiro, ou un subversivo. Como arranxaron iso? Creando un deus todopoderoso. O pantocrátor, que era un título imperial, colgáronllo a Xesucristo. Pero o Deus que sae nos evanxeos é un Deus misericordioso.

 
P- "Todobondadoso"
 
R- Iso é. A xente non necesita poderes que a dominen, senón comprensión, misericordia, respecto, tolerancia, axuda para a nosa debilidade. Este sería o mellor servizo que a Igrexa podería facer.

 
P- E iso pódeo facer a igrexa do poder, identificada co Vaticano? Só ver o Vaticano dá a sensación de que estamos ante un gran poder.

 
R- Non é só unha sensación, é unha realidade. A cúpula e a praza de San Pedro, a maxestosidade dun cardeal revestido con todos os seus ornamentos son unha expresión simbólica dunha realidade. A Igrexa predica o Evanxeo. Hai moita xente na Igrexa que o vive, e sofre por causa do Evanxeo. Hai bispos e sacerdotes e relixiosas e relixiosos en sitios aos que non vai ninguén. Por exemplo, en América Latina. Curas que o pasan fatal, nos peores sitios. Pero iso non é noticia en ningures. O que é noticia son as grandes reunións na Praza de San Pedro ou en calquera sitio onde vaia ser recibido o Papa como un grande deste mundo, como un xefe de Estado. E a xente non se aclara. Xesús mandou os apóstolos a evanxelizar. Díxolles: "Non levedes diñeiro, nin bastón de mando, nin sandalias; non levedes dúas túnicas". Porque así se evanxeliza. Eu creo que evanxelizou máis San Francisco de Asís coa súa humildade e a súa sinxeleza, ou a boa xente por aí perdida, curas, monxas, laicos..., ca estes personaxes que aparecen con esa pompa.

 
P- Imos cara a unha Igrexa da pompa e da liturxia e afastámonos dos pobres?
 
R- Claro, a medida que vai perdendo poder no tecido social, aférrase a esas cousas. Perde influencia por toda Europa, por todo o mundo. Por iso a Igrexa se agarra ao integrismo dogmático, á política, etc. pensando que con iso vai compensar as carencias noutros ámbitos, que coidan decisivos. Decisivo é o Sermón do Monte, que determina a convivencia entre a xente. Pero iso non se transmite, non se lle contaxia á opinión pública, ao pobo.

 
P- Ves algunha saída? Hai algunha posibilidade de que esta crecente involución poida dar marcha atrás?

 
R- A esperanza que temos é  que van chegar a tal límite que se van dar conta de que por aí  xa non se avanza máis. Hai moita xente convencida diso, non soamente entre laicos e segrares, senón tamén entre os bispos. O que pasa é  que nos ambientes clericais hai moito medo. E, xa que logo, falta de liberdade. Cando era xesuíta, un bispo faloume con toda confianza. Estaba nunha gran diocese de España, e contoume como os controlan desde Roma, mediante un mónitum, un aviso. E contoume algún exemplo, como o do cardeal de Barcelona morto hai uns anos, ao que lle mandaban mónitum tras mónitum por cousas moi estrañas. Ata que un día se fartou, tomou un avión, foise a Roma e preguntou: "Que pasa aquí?". O caso é que buscaron, e atoparon que aqueles mónitum víñanlle ao cardeal de Barcelona nada menos que por denuncias que mandaba a Roma un sacerdote que estaba nun psiquiátrico.

 
P- Hai medo, autocensura? 
R- Nin somos conscientes do medo. Hai unha afirmación dun psicanalista francés que di: "A obra mestra do poder consiste en facerse amar". E se o poder é relixioso, faise amar moito máis. Amamos ao que nos controla, ao que nos prohibe, nos ameaza e non nos deixa pensar con liberdade.

 
P- Ese círculo é o que rompes ti cando decides que non hai espazo suficiente para respirar (dentro da Compañía de Xesús)? 
R- Si, iso influíu notablemente para tomar a decisión que tomei. Que, aos 78 anos, non é fácil tomar. Pero é que a min se me facía moi difícil pensar con liberdade e dicir libremente o que pensaba. E díxenme: "O pouco tempo de vida que me quede, que non será moito, quero poder pensar e falar con liberdade, ata onde me sexa posible".

P- Quen manda na Igrexa española neste momento? 
R- O cardeal Rouco ten un poder moi grande.

 
P- Sen contrapesos? 
R- Tenos, pero están ocultos, segundo din os que coñecen o mundo interno da Conferencia Episcopal. Rouco deuse conta de que a liña que el tomou é bastante coincidente coa que domina hoxe no Vaticano. Alguén dirá: "Pois iso é o que ten que facer". Pero eu diría: "Coidado". Porque esa liña é coincidente co fundamentalismo relixioso máis tallante, e coa dereita política. 

P- E iso ata pecha o "mercado relixioso", o potencial. Se Igrexa somos todos, sexamos todos, non? 
R- Unha das esperanzas que teño é que se vexan cada día máis angustiados economicamente. Porque a cruz vaina pór cada vez menos xente na casa da declaración da renda, porque cada vez vai menos xente ás igrexas e, xa que logo, as doazóns diminúen a unha velocidade de vertixe. E vanse ver nunha situación na que non lles vai  quedar máis remedio -e é duro e desagradable dicilo- ca reformular moitas cousas.

 
P- Deberíanse reformular algunhas cousas por esgotamento? O celibato dos curas, a ordenación das mulleres, que a min me parece... 
R- ...Evidentemente. Empezando porque Cristo non ordenou mulleres, pero tampouco homes. Cristo non ordenou a ninguén. Hoxe máis da metade das parroquias do mundo non teñen párroco, porque non hai sacerdotes suficientes. Antes có dereito da Igrexa a impor sacerdotes célibes ou só homes, está o dereito dos fieis a seren atendidos. Porque o primeiro é a Comunidade.

 
Grazas, mestre.

 
R- Moitas grazas.